Spieramen voor doeken
Spieraam – de draagconstructie van een canvasdoek
Hebt u een acryl- of olieverfschilderij of een afdruk op canvas die u wilt ophangen? Span het motief dan eerst op een spieraam, want alleen dan is het mogelijk om het met of zonder kader op te hangen. Een spieraam is dus geen klassieke fotokader, maar de draagconstructie van een canvasdoek. Welke voordelen het spieraam biedt en hoe u het doek op de juiste manier kunt opspannen, leest u hier.
Het kunstwerk ontstaat op het spieraam
Het spieraam is de draagconstructie van het schilderij, kan eenvoudig worden gemonteerd en kan met of zonder kader worden opgehangen.
Voor de kunstenaar heeft het spieraam bovendien een speciale betekenis, omdat meestal het hele ontstaansproces van een schilderij op doek hierop plaatsvindt:
- De kunstenaar spant het nog onbeschilderde doek op het spieraam.
- Het doek wordt gegrond met een mengsel van gips en krijt (gesso).
- Het motief ontstaat, nu vindt het artistieke creatieve proces plaats.
- Tot slot brengt de kunstenaar transparante vernis aan om de kleuren te beschermen.
Het spieraam is dus een belangrijke basis voor iedereen die met acryl- of olieverf wil schilderen.
Met canvas bespannen spieramen zijn ook als maatwerk verkrijgbaar in onze winkel.
De doeken zijn al gegrond, zodat u geen gesso meer moet kopen.
Uit welke onderdelen bestaat een spieraam?
Een spieraamset bestaat uit slechts een paar onderdelen: De basisstructuur van een spieraam bestaat altijd uit vier houten latten (de zijkanten), die meestal gemaakt zijn van dennen- of sparrenhout, soms ook van eiken. Dankzij een praktisch tand- en groefsysteem worden deze vier houten latten met elkaar verbonden. Grotere spieramen krijgen extra stabiliteit dankzij dwarslatten in het midden. Een enkele dwarslat wordt stang genoemd, nog grotere spieramen worden gestabiliseerd met een kruis of zelfs een dubbel kruis.
Kleine houten wiggen of spieën, waaraan het spieraam zijn naam ontleent, worden met een hamer in de binnenkant van het spieraam geslagen zodat enerzijds het spieraam zijn vorm behoudt en anderzijds het doek strak komt te zitten. Daarom is na het opspannen van het doek het inslaan van de wiggen de laatste stap. Noch voor de montage van het spieraam, noch voor het daaropvolgende opspannen van het doek hebt u nagels of lijm nodig. En dat is maar goed ook: Zure lijm kan het doek en het motief na verloop van tijd aantasten en beschadigen.
Welke voordelen heeft ophangen zonder nagels of lijm nog?
- De spielatten kunnen uit elkaar worden gehaald en vervangen door nieuwe.
- U kunt de wiggen op elk moment dieper in de latten slaan om het canvasdoek opnieuw te spannen.
- Het canvasdoek wordt met kleine nietjes aan de latten vastgeniet. Voor eventuele demontage verwijdert u de nietjes gewoon met een ontnieter.
Dankzij het tand- en groefsysteem bestaat een spieraam uit slechts een paar elementen die op elk moment kunnen worden vervangen.
Bouw ik zelf een spieraam of koop ik er een?
De houten latten vormen het basisframe en moeten aan bepaalde eisen voldoen. Ze moeten stabiel zijn, maar niet stijf – naaldhout is ideaal, omdat het door het hoge harsgehalte zachter en dus ook flexibeler is, waardoor u het gemakkelijker kunt monteren. Omwille van de stabiliteit raden we aan te kiezen voor massief houten latten en niet voor een houtmix, en zeker niet voor MDF.
Het bijzondere aan spielatten zijn de verstekkanten. Speciale machines, de zogenaamde spieraamfrezen, snijden tand en groef in de eindstukken van de latten. Zo passen de latten in een hoek van 90 graden perfect in elkaar. Langere latten voor grotere doeken worden door de spieraamfabrikanten extra gestabiliseerd met een dwarslat, de zogenaamde stang, met een kruis of dubbel kruis, afhankelijk van het formaat. U kunt de dwarslatten gewoon in de spielatten positioneren – onze leveranciers frezen de daarvoor bestemde groef in het midden van de latten.
Een ander voordeel van machinaal vervaardigde spielatten is het speciale profiel, dat een afgeronde buitenrand heeft. Waarom is dit detail zo belangrijk? Hier wordt het doek later omgevouwen en strak gespannen. Hoe ronder de buitenrand, hoe minder het doek zal gaan kreuken en hoe kleiner het gevaar dat bij olie- of acrylverfschilderijen de verf barst of afbrokkelt.
Tot slot moet worden opgemerkt dat de spieramen van onze leveranciers allemaal een standaardprofiel hebben dat bij kleinere formaten (bijv. spieramen in 40×50) tussen 1,8 en 2,0 centimeter hoog is en tussen 4,0 en 4,2 centimeter breed. Spielatten bedoeld voor grotere doeken (bijv. spieramen in 120×80) zijn hoger en breder. Ze passen dus voor doeken met standaardmaten, wat betekent dat u snel een spieraam in de juiste maat kunt vinden.
U kunt natuurlijk ook zelf een spieraam maken. De machinaal vervaardigde spielatten zijn meestal goedkoper, gemakkelijker te monteren en later beter te vervangen door nieuwe. Onze leveranciers kennen de behoeften van de klant dankzij tientallen jaren ervaring. De producten zijn dan ook de beste die u op de markt kunt vinden. Hebt u een doek met speciale afmetingen? Ook dan hoeft u niet in de doe-het-zelfwinkel op zoek te gaan naar de juiste latten en thuis te gaan nagelen en lijmen.
Bij ons kunt u ook op maat gemaakte spieramen voor uw doek in speciaal formaat bestellen. Onze leveranciers snijden de latten voor u tot op de millimeter nauwkeurig.
Hoe lang gebruiken kunstenaars al spieramen?
We kunnen alleen maar vermoeden welke revolutie het spieraam in de kunstwereld heeft veroorzaakt… in de Middeleeuwen en tot aan de Renaissance waren het vooral de kerk en de adel die schilders de opdracht gaven om kerken en woningen te versieren met sacrale kunst. De motieven werden als fresco’s op muren geschilderd of op houten panelen voor altaren. De schilders van veel kunstwerken uit deze tijd zijn tot op heden onbekend en hun namen zijn niet overgeleverd. De kunstenaars blijven anoniem, in plaats daarvan kennen we de namen van de opdrachtgevers.
Dit veranderde in de Renaissance, toen houten latten voor textiele beelddragers voor het eerst hun intrede deden. Deze houten constructies leken erg op de huidige spieramen, met het verschil dat de houten latten werden genageld in plaats van in elkaar gestoken. Toch was dit het begin van een grote verandering in de kunstwereld. Vanaf dit moment ontstond kunst niet langer uitsluitend op muren of op zware houten panelen voor altaren, kunst werd „verplaatsbaar“. De kunstenaar kon zijn schilderijen nu dragen en ze op veel plaatsen aanprijzen. Hij stapte geleidelijk uit de schaduw van de anonimiteit en signeerde zijn kunstwerken trots met zijn naam (denk aan het beroemde AD van Albrecht Dürer).
Vanaf de Renaissance was de kunstenaar dus niet langer een uitvoerende schilder, maar zette hij zichzelf neer als een genie en werd hij een volwaardig zakenman met een atelier en werknemers (Rafaël en Michelangelo zijn beroemde voorbeelden). Uiteindelijk ontstond in de 18e eeuw, waarschijnlijk in de Frans-Nederlandse landstreek, het spieraam met het tand- en groefsysteem, precies zoals kunstenaars het vandaag de dag nog steeds gebruiken. Dankzij het spieraam werd het makkelijker met schilderijen handel te drijven, omdat het doek voortaan zelfs uit de constructie kon worden gehaald en opgerold. Bovendien waren de spielatten compacter dan de vroegere houten constructies met nagels. Deze ontwikkeling wordt geïllustreerd door Canaletto’s vedute van Italiaanse steden en landschappen, die in deze tijd erg populair waren. De schilderijen van de Venetiaanse schilder verspreidden zich van de lagunestad over heel Europa.
Ik heb een spieraam zonder canvasdoek – hoe gaat het nu verder?
Als u thuis losse latten met wiggen plus eventuele dwarslatten hebt, maar niet weet hoe u ze moet monteren, kunt u onze video bekijken.
In het artikel „Een spieraam monteren“ leggen we stap voor stap uit hoe dat werkt.
Daarna spant u een doek op het spieraam. Ook over het onderwerp „Een spieraam opspannen“ hebben we met onze experts een praktische uitlegvideo gedraaid die u in onze videotheek kunt bekijken. Wilt u alle stappen nog eens nalezen? In ons magazine vindt u alle antwoorden op uw vragen.
Ons team van AllesLijsten.be wenst u veel plezier.
